Otizm

Özellikleri üç yaştan önce ortaya çıkan ancak, davranışları üç yaştan sonra belirgin hale gelen yaygın gelişimsel bozukluğun en çok gözlenen alt türüdür. Otistik çocukların dil ve konuşma becerileri çocuktan çocuğa farklılık göstermektedir.
Temel belirtileri, hiç konuşmama, işaret ya da mimiklerle bile iletişim kurmama, farklı düzeylerde iletişim kurma; belirgin takıntılı davranışlar; soysa etkileşim kurmada yetersizlik, göz kontağının az olması ve taklit becerilerinin olmamasıdır.

OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU KATEGORİLERİ

*       Otizm (Otistik Bozukluk)
*       Asperger Sendromu
*       Atipik Otizm (Başka türlü adlandırılamayan otizm/yaygın gelişimsel bozukluk)
*       Çocukluk Dezentegratif Bozukluğu
*       Rett Sendromu

            OTİZM:

            Otizm, bireylerin sosyal etkileşim, iletişim ve davranışlarını olumsuz yönde etkileyen yaygın gelişimsel bir bozukluktur. İlk kez 1943 te Amerikalı psikiyatrist Leo Kanner tarafından tanımlanan otizm, günümüzde hala gizemini korumaktadır. Yapılan birçok araştırma ve çalışma otistik çocukların özelliklerinin tanınmasını kolaylaştırsada nedenleri, tedavi ve eğitim yöntemleri hakındaki tartışmalar sürmektedir.

            Amerikalı çocuk psikiyatristi Leo Kanner 1938 de çocukluk şifofrenisi olan çocuklarla çalışırken, 5 yaşındaki Donalt'ın diğer çocuklardan farklı olduğunu gözlemiş; Donalt ve diğer 11 çocuğun şizofreni tanısı olan çocuklardan farklı olarak çocukların üç temel özelliğine dikkat çekmiştir. Birinci özellik aşırı yanlızlıktır. Bu çocukların çevrelerindeki bireylerle ilişki kuramadıkları gözlemlenmiştir. İkinci özellik aynılığı koruma isteğidir. Hem kendi davranışlarında hem de çevrelerindeki aynılığı korumak isteyen bu çocukların, davranışları engellendiğinde çevrede günlük yaşamda herhangi bir değişiklik olduğu zaman tepki verdikleri görülmüştür. Üçüncü özellik ise hiç konuşmama ya da konuşmanın iletişim amaçlı kullanılamamasıdır. Kanner, bu özelliklerin dışında bazı özelliklerden de söz etmiş ancak bu özelliklerin her çocukta görülmediğini fark etmiş, genel olarak hepsinin sağlıklı ve zeki görünen güzel çocuklar olduklarını, çok iyi hafıza becerilerinin bulunduğunu, isim, müzik ya da resimleri şaşırtıcı derecede iyi hatırladıklarını belirtmiştir (Akt: Wenar 1944). Kannerden sonra otizmin farklı tanımları yapılsada bu üç temel özellik tanımlarda yerini korumuştur.

            Kanner bu çocukların temel özelliklerinin içe kapanıklık olduğunu vurgulayarak, bu sendromu Yunanca'da aut ve – ism sözcüklerinin birleşmesinden oluşan ve kendine dönük anlamına gelen otizm (Autism) olarak isimlendirmiştir. Kanner'la aynı dönemde Almanyada Asperger (1944),   benzer özelliklere sahip dört çocuk daha belirlemiştir. Kanner'in bulduğu bu gelişimsel bozukluk tüm dünyada kabul edilmiş; Asperger ise son yıllarda uluslar arası alanda ayrı bir sendrom olarak kabul görmeye başlamış, Asperger'in tanımladığı otistik çocuklara benzeyen fakat daha üst düzey işlevlere sahip çocuklar Asperger Sendromu olarak adlandırılmıştır.

            OTİZMİN ÖZELLİKLERİ:

A- SOSYAL ETKİLEŞİM SORUNLARI
            1- Sosyal etkileşim için gerekli sözel olmayan davranışlarda yetersizlik:
-       Sıradışı göz kontağı özellikleri
-       Jest ve mimik kullanımında sınırlılık
-       Başkalarına yaklaşmada sıradışı özellikler
-       Ses kullanımında sıradışılık
          2- Yaşa uygun akran ilişkileri geliştirememek:
-       Arkadaşlık kurmakta zorlanmak
-       Akranlarla etkileşimde bulunmamak
-       Yanlızca özel ilgilere dayalı ilişkiler geliştirmek
-       Grup içinde etkileşimde bulunurken zorlanmak

            3- Başkalarıyla zevk, başarı yada bilgi paylaşımında sınırlılık:
-          Yalnızlığı yeğlemek
-    Belli olay ya da durumlara başkalarının dikkatini çekme çabası göstermemek
-          Sözel övgü karşısında tepki vermemek

            4- Sosyal – Duygusal davranışlarda sınırlılık:
-       Başkalarının ilgisi karşısında tepkisiz kalmak
-       Başkalarının yaptıklarına karşı ilgisizlik
-       Başkalarının duygularını anlamada ilgisizlik
B- İLETİŞİM SORUNLARI
            1- Dil gelişiminde gecikme
-       İki yaşından büyük olupta tek bir sözcük bile söylememek
-       Üç yaşından büyük olupta iki sözcüklük basit ifadeler (Örneğin “baba git”) kullanmamak
-       Konuşmaya başladıktan sonra basit bir dil bilgisi yapısı kullanmak yada belli yanlışları kullanmaya devam etmek.

            2- Karşılıklı konuşmada zorluk
-       Karşılıklı konuşma başlatmada sürdürmede ve sonlandırmada, önemli sorunlar göstermek
-       Konuşma konularında seçicilik
-       Kendisinin uydurduğu ya da yanlızca kendisine anlam ifade eden sözleri yinelemek
-       Aşırı resmilik ve dikkatlilik gibi konuşma özellikleri göstermek

             3- Sıradışı ya da yineleyen dil kullanmak
-       Başkalarının kendisine söylediğini yinelemek
-  Televizyonda duyduklarını ya da kitaplardan okuduklarını, ilişkisiz zamanlarda ve bağlam dışı yinelemek

             4- Gelişimsel düzeyine uygun olmayan oyun:
-       Senaryolu oyunlarda sınırlılık
-       Sembolik oyunlarda sınırlılık
-       Oyuncaklarla alışılmadık şekilde oynamak
-       Sosyal oyunlara ilgisizlik

C- SINIRLI/YİNELENEN İLGİ VE DAVRANIŞLAR
             1- Sınırlı alanda, yoğun ve sıradışı ilgilere sahip olmak:
-       İlgi takıntıları
-       Bazı sıradışı konulara aşırı ilgi duymak
-       İlgi duyduğu konularla ilgili ince ayrıntıları anımsamak
-       Değişiklikleri daha kolay kabullenebilmek için, meydana gelebilecek değişikliklerle ilgili önceden bilgi sahibi olmaya gereksinim duymak.
             2- Belli düzen ve rutinleri ilişkin aşırı ısrarcılık:
-       Belli etkinlikleri herzaman belli bir sıra ile yapmak istemek
-       Günlük rutinlerde değişiklik olmamasını istemek
-       Günlük yaşamdaki değişiklikler karşısında aşırı tepki göstermek
             3- Tekrarlayan (kendini uyarıcı) davranışlar:
-       Sıradışı beden hareketleri
-       Sıradışı el hareketleri
             4- Nesnelerle ilgili sıradışı ilgiler ve takıntılar:
-       Nesleri sıradışı amaçlarla kullanmak
-       Nesnelerin duyusal özellikleri ile aşırı ilgilenmek
-       Hareket eden nesnelere aşırı ilgi göstermek.
-       Nesne takıntıları
            
             ÇOCUKLUK DİSENTEGRATİF BOZUKLUĞU ÖZELLİKLERİ
-        2 yaşından sonra başlar
-        Çok seyrek rastlanır ve büyük çoğunluğu erkektir
-        Bozukluğun başlamasıyla, önceden edinilmiş yetiler hızla yitirilir
-        Çocukluk disentegratif bozukluğu tanısı alan çoğu çocuğun zihinsel becerileri, ileri derecede zihin özürlü düzeyine kadar ilerler.
-        Bu çocuklar, birkaç yıl içinde ileri düzede otizm tanısı alanlarla çok benzer hale gelirler.
-        Tabloya, çoğu zaman tuvalet kontrolünün yitimi ve havaleler de eşlik eder.

             RETT SENDROMU ÖZELLİKLERİ  
-      Rett sendromu 6-18 aylar arsında başlar
-      Birtek genle ilgili olan bir genetik rahatsızlıktır
-      Dolayısıyla, Rett sendromunun otistik spektrum bozuklukları arasında yer almasının doğru olmadığı yönünde görüşler vardır.
-      5.-48. aylarda kafa çapında büyüme ve 5.-30. aylarda el becerilerinin kaybedilmesi görülür
-      Neredeyse sadece kızlarda görünen bu sendrom, kalıtsaldır.
-      Sendromun başlamasıyla, tüm zihinsel, sosyal, iletişimsel ve devinsel beceriler geriler, ayrıca, denge bozuklukları ortaya çıkar